Nie byłoby przesadą stwierdzenie, że aktualne relacje polsko-ukraińskie należą do najlepszych w historii stosunków bilateralnych obu państw. Polska i Ukraina są dzisiaj suwerennymi i niezależnymi państwami – jest to warte podkreślenia choćby dlatego, że w historii obu krajów taki stan niekoniecznie był normą, a w niektórych okresach czasu wręcz należał do sytuacji wyjątkowych. Oba państwa łączy nie tylko deklaratywna, ale również realna wspólnota interesów oraz szereg wzajemnych współzależności, które można by wyrazić w parafrazie znanego zarówno nad Wisłą, jak i nad Dnieprem, stwierdzenia marszałka Józefa Piłsudskiego, które padło w czasie spotkania z jednym z ojców ukraińskiej niezależności, Semenem Petlurą: „nie ma wolnej Polski bez wolnej Ukrainy – i odwrotnie”.
Dobre stosunki polityczne ostatniego ćwierćwiecza, zarówno pomiędzy głowami państw jak i rządami obu krajów, stały się normą i dobrym zwyczajem, w zasadzie niezależnie od zmian politycznych, często mających (w przypadku Ukrainy) dramatyczny przebieg. Jednak w wielu innych niż polityka dziedzinach należałoby poszukiwać rozwinięcia już istniejących lub znalezienia dodatkowych możliwości współpracy.
Dotyczy to w pierwszej kolejności relacji gospodarczych, które wymagają szczególnej uwagi (zwłaszcza kooperacji w sferze energetyki, kluczowej dla bezpieczeństwa obu państw), jak również współpracy w sferze wojskowej czy kulturalnej, gdzie istniejące inicjatywy mogłyby zostać rozwinięte. Nie można ponadto lekceważyć cały czas istniejących kwestii spornych, takich jak odmienny punkt widzenia na wiele wydarzeń ze wspólnej, często trudnej i tragicznej historii obu narodów – ich zlekceważenie dzisiaj może obrócić się przeciwko Polakom i Ukraińcom w przyszłości, zwłaszcza, że przestrzeń informacyjna jest aktualnie takim samym polem konfliktów, jak każda inna sfera ludzkiej działalności.
Mając na uwadze powyższe wyzwania, Fundacja Centrum Badań Polska-Ukraina, wraz z grupą wiodących ekspertów, przygotowała zestaw rekomendacji i komentarzy dotyczących poszczególnych sfer aktualnych relacji polsko-ukraińskich. Mamy nadzieję, że pozwolą one na zoptymalizowanie priorytetów współpracy obu państw oraz zwrócenie uwagi na istotne, lecz do tej pory mniej dostrzegane kwestie i problemy.
Dariusz Materniak
Prezes Fundacji Centrum Badań Polska-Ukraina